‘Zo was zij. Zo is zij nog steeds voor mij. Ik zie haar elk moment voor me. Ze loopt elke stap met me mee. In mijn hart, weet u, daar heeft ze voor altijd een plekje. Daar heb ik haar altijd bij me. En dat is fijn. Tuurlijk had ik haar liever nog hier gehad. Gewoon naast me. Maar nu lijkt het soms wel of ze nog dichterbij is dan toen ze nog leefde… Vind u dat niet gek?…’

Nee hoor, ik hoor dit vaker. Met sommige families hou ik na de uitvaart nog lange(re) tijd contact. Ik luister naar hun verhalen over hun rouwproces. Hoe pijn het gemis kan doen. Hoe erg hun geliefde nog steeds gemist wordt. Tevens ben ik stapje voor stapje getuige van het weer hervinden van een balans. Want zo’n zoektocht blijkt in veel gevallen best lastig te zijn. Waaraan ik merk dat er stapjes worden gezet in het rouwproces? Verhalen die verliesgericht zijn worden langzaam aan verhalen die ook over veerkracht gaan en herstelgericht zijn. Herinneringen die voorheen nog pijn deden worden momenten van dankbaarheid waardoor de pijn, het verdriet of het gemis makkelijker te dragen is. In de verhalen hoor ik weer levensvreugde.

Nadat ik gisterenavond deze woorden hoorde van deze lieve man in verwarring, wist ik wat ik te doen had: een serie blogs over rouw schrijven. Vandaag het eerste blog uit een serie van 5:

1. Wat is rouw? Wat gebeurt er als je rouwt?
2. Hechting; de basis van afscheid nemen
3. Wat kom je tegen in jouw rouwproces. En vooral: hoe kom je er (zo snel mogelijk) doorheen?
4. Stilstand in je rouwproces
5. Afscheid nemen

Wat is rouw? Wat gebeurt er als je rouwt?

Rouw is een normale reactie bij een betekenisvolle verandering of verlieservaring. Het begrip rouw/rouwen is allang niet meer alleen bestemd voor rouw na overlijden. Verlies van werk, verlies van een relatie, een burn-out of verlies van gezondheid, het zijn maar een paar voorbeelden van de vele vormen van verlies.

Als je je hecht, volgt er automatisch een rouwproces wanneer je afscheid moet nemen. Afscheid van je dierbare, afscheid van collega’s, je huis (bij verhuizing), je werk(plek),  gezondheid of van alle verwachtingen die je hebt. Door te rouwen zie je de verandering(en) onder ogen, en ga je met dat verlies aan de slag.

Rouw uit zich in heel je lijf:

– in je gedachten: wat is er (toch) gebeurd?
– in je gevoelens: pijn, verdriet, angst, verwarring, schuld, boosheid, gemis
– in de waarneming van de wereld om je heen: de wereld draait gewoon door, en toch is het voor jou allemaal anders
– in je lijf: moeheid, lichamelijke klachten
– en op identiteitsnivo: wie ben ik zonder….

In jouw rugzak vol levenservaringen zitten ook je handvatten om de taak/taken aan te gaan waarvoor je komt te staan. Deze ervaringen heb je al meegekregen in het gezin waarin je geboren bent, en wat je later over omgaan met een soortgelijke ervaring van anderen hebt geleerd.

In elk verhaal van mensen in rouw hoor ik over:

• je beseffen dat het verlies er is.
• en dat niet alleen weten maar ook (door)voelen.
• de veranderingen verkennen, want niet alleen je omgeving verandert, ook zelf verander je. In feite ben je hier aan het onderzoeken hoe het leven weer verder gaat
• je verbinden met de nieuwe situatie waarin je het verlies anders kunt vastpakken of vasthouden.
• uiteindelijk gaan alle verhalen over rouw. Een proces waarin je opnieuw evenwicht moet vinden en jezelf moet hervinden. En als je een nieuwe balans hebt gevonden, kun je ook betekenis geven aan het leven. Dat betekent niet dat verlies zin heeft. Want welke zin heeft het dat je collega bij een verkeersongeval om het leven komt, of dat de buurvrouw een levensbedreigende ziekte krijgt? Dat een kind sterft…? Betekenis geven betekent dat je hebt ontdekt welke betekenis de verlieservaring heeft in of op jouw leven.

En wat mij in alle verhalen opvalt: jullie zijn allemaal heel veerkrachtig. Bij elk contact voel en zie ik verandering in het rouwproces. Kleine stapjes vooruit, die telkens weer nieuwe draagkracht brengen.

Na de dood van haar man Harald zegt actrice Loes Luca in ‘Esta’ (2010):
‘Ik heb mijn verdriet genomen, met de volle inzet. Ik dacht: ik kom er toch niet onderuit en ik ga niets wegdringen. Ik wou gewoon niks. Alleen maar thuisblijven, in mijn stoel. Ik wilde helemaal niet meer onder de mensen. Thuis wilde ik wel mensen om me heen, ik wou niet alleen zijn. Het eerste half jaar heeft er elke avond iemand in huis geslapen. (…) Je moet het loslaten, maar je wilt niks loslaten. Je hebt tijd nodig om aan de dingen te wennen die opeens alleen zijn. En als ze dan geweest zijn, zijn ze geweest. Dat is dan ook weer voorbij. Het is bijna of je de ander verloochent. Nee, Harald zou niet willen dat ik me zo voel. Maar dat wil je zelf gewoon. (…) Ik geniet best van wat er is. Maar ik mis ook nog heel erg wat er niet meer is. Ja, de balans sltaat door naar dat wat ik mis. Ik had iets heel fijns met een lekker ruikende cowboy. Nou, dat mis je wel hoor. Daar had ik niet op ingetekend.’

(dit citaat van Loes Luca heb ik overgenomen uit het boek Verloren en gewonnen van Maria de Greef)

Klaas ten Holt schrijft in ‘De complete weduwnaar’: ‘Het weduwnaarschap bestaat voor een groot deel uit het ontplooien van managersactiviteiten. Ik beheer de overvolle agenda van mijn drie kinderen en moet ondertusen ook mijn eigen verplichtingen en afspraken zien na te komen. (…) Als ik Bibian niet zo miste en de aanleiding niet zo verdrietig was, zou ik mezelf een gezegend mens noemen. Op een heel gekke manier ben ik ook heel gelukkig met mijn nieuw verworven onafhankelijkheid. Zeker als ik in mijn busje naar een kerkje in Holysloot rijd om daar op te treden voor bekenden en onbekenden. Het maakt me gelukkig en droevig tegelijk. Ik denk dat het één ook niet zonder het ander kan.’ (dit citaat van Klaas ten Holt heb ik overgenomen uit het boek Verloren en gewonnen van Maria de Greef)

Herken jij je in deze verhalen? Herken jij je in mijn blog? Wat herken je of wat niet? Ik hoor het graag en ik zou het heel bijzonder vinden dat je reageert om zo anderen tot steun en troost te kunnen zijn in hun proces van rouw!